Անկախության առաջին տարիներից Հայաստանի հանրապետությունը, այլ հետխորհրդային երկրների հետ միասին, դիտարկվել է որպես «անցումային երկիր», որը խորհրդային հասարակական-տնտեսական մոդելից անցում է կատարում շուկայական տնտեսության և արևմտյան տիպի ժողովրդավարության։
Հետագա զարգացումները ցույց տվեցին, որ շարժման ուղղությունը միանշանակ չէ, և արդեն 2000-ականների սկզբին որոշ արևմտյան գիտնականների կողմից հարց բարձրացվեց «անցումային հարացույցից» հրաժարվելու մասին։ Հայաստանի ներսում էլ այդ հարացույցը պահպանվել է որպես արտաքին աշխարհի հետ շփման լեզու, այն դեպքում, երբ տեղացի գիտնականների մոտ առավել տարածված է ավանդական «ազգայնական» մոտեցումը։
Այնինչ, գնալով ակնհայտ է դառնում, որ ինչպես «տրանզիտիվ», այնպես էլ «ազգայնական» դիսկուրսներն ի վիճակի չեն նկարագրել այսօրվա Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական իրողությունները, և հաճախ իմիտացիոն բնույթ են կրում։
Դա չի նշանակում, որ Հայաստանում և հայալեզու միջավայրում չկան առանձին հետաքրքիր և իրատեսական մոտեցումներ, սակայն դրանք ցրված են և կորչում են ընդհանուր «հաղորդակցական աղմուկի» մեջ:
Հայաստան 2018. իրողություն և հեռանկարներ միջազգային գիտաժողովը և զուգահեռ ինտերակտիվ հաթակի ստեղծումը ելնում է տևական և շարունակական ծրագրի միջոցով ցրված այս ջանքերը համախմբելու և տեսանելի դարձնելու անհրաժեշտությունից:
Նոր հասարակագիտական դիսկուրսի կոնսոլիդացումը միայն կարող է հնարավորություն ստեղծել հայաստանյան իրողությունների ռացիոնալ վերհանման համար և Հայաստանում ձևավորել այնպիսի ինտելեկտուալ մթնոլորտ, որում վերը նշված «քվազիարևմտյան» և «քվազիհայրենասիրական» լեզուներն այլևս չեն ընկալվի որպես էքսկլյուզիվ և չհատվող «բնական տրվածություններ», այլ ստիպված կլինեն իրենք իրենց պաշտպանել և վերահաստատել այլընտրանքային դիսկուրսի հետ ռացիոնալ բանավեճի միջոցով։
Ծրագրի ղեկավար` Աշոտ Ոսկանյան, ՀՀ դեսպան, փիլ. գիտ. թեկն.
Ծրագրի համակարգող` Սիրանուշ Դվոյան, բան. գիտ. թեկն.
Կազմակերպիչ
Հումանիտար հետազոտությունների հայկական կենտրոն
Հովանավորությամբ

Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի
Գործընկերներ

Հումանիտար հետազոտությունների հայկական կենտրոն
Նոր հասարակագիտական դիսկուրսի կոնսոլիդացումը միայն կարող է հնարավորություն ստեղծել հայաստանյան իրողությունների ռացիոնալ վերհանման համար և Հայաստանում ձևավորել այնպիսի ինտելեկտուալ մթնոլորտ, որում վերը նշված «քվազիարևմտյան» և «քվազիհայրենասիրական» լեզուներն այլևս չեն ընկալվի որպես էքսկլյուզիվ և չհատվող «բնական տրվածություններ», այլ ստիպված կլինեն իրենք իրենց պաշտպանել և վերահաստատել այլընտրանքային դիսկուրսի հետ ռացիոնալ բանավեճի միջոցով։
Հայաստան 2018. իրողություն և հեռանկարներ / լուսանկարներ
ԾՐԱԳԻՐ
Գիտաժողովի տեղի կունենա Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում (Մարշալ Բաղրամյան 40, Փարամազ Ավետիսյան մասնաշենք): Մուտքն ազատ է:
Հունիս 22
9:30-10:00 Մասնակիցների գրանցում
10:00-10:40 / Մանուկյան սրահ
Ողջույնի խոսքեր
10:40-11:00 Սուրճի դադար
11:00-12:20 / Մանուկյան սրահ
Պլենար նիստ. Առանցքային զեկուցումներ
Աշոտ Ոսկանյան - Համրության հաղթահարումից դեպի հասարակական նոր պայմանագիր
Սիմոն Կորդոնսկի - Հետխորհրդային Ռուսաստանի դասային կառուցվածքը
12:20- 13:30 Ճաշի ընդմիջում
13:30-15:50 / Մանուկյան սրահ
Կլոր սեղան 1. Կերպափոխվող հասարակություն
Մոդերատոր` Աշոտ Ոսկանյան
Նիստ 1
Սուրեն Զոլյան - Հետխորհրդային հասարակությունների նկարագրման կաղապարների հարցի շուրջ
Հարություն Մարության - Հայկական առաջին և երկրորդ հեղափոխությունների հիմնական առանձնահատկությունները. նախնական դիտարկումներ
Վահրամ Սողոմոնյան - Հեղափոխության օրակարգը
Ժաննա Անդրեասյան - Սոցիալական համերաշխության օրակարգը
13:30-15:50 / Աքյան սրահ
Կլոր սեղան 2. Հայաստան – Սփյուռք
Մոդերատոր` Խաչիկ Թէօլէօլեան
Խաչիկ Թէօլէօլյան - Վերամտածելհայ անդրազգը
Վահե Սահակյան - Սփյուռք, էթնիկություն, և «հայ անդրազգ» հասկացությունների և սփյուռք(ներ)ի ուսումնասիրության մեթոդաբանության որոշ հարցրերի շուրջ
Անդրանիկ Դաքեսեան - Հայաստան՝ հայացք Լիբանանից
Սյուզաննա Բարսեղյան, Սոնա Ներսիսյան, Լուսինե Տանաջյան - Հայրենիքի ընկալումը Սփյուռքում
Նոնա Շահնազարյան - Քաղաքացիները գյուղական տարածքում։ Ընտրախախտումները Մասիսի շրջանում
Էվիյա Հովհաննիսյան - Ռուսաստանի հայկական համայնքները հետգաղութատիրական քաղաքականության համատեքստում
15:50-16:30 Սուրճի դադար
16:30-17:50 / Մանուկյան սրահ
Կլոր սեղան 1. Կերպափոխվող հասարակություն
Մոդերատոր` Աշոտ Ոսկանյան
Նիստ 2
Ստեփան Դանիելյան - Նախահեղափոխական տրամադրություններ, հետհեղափոխական սպասումներ
Աննա Ժամակոչյան, Արփի Մանուսյան - Հայաստանյան քաղաքացիական հասարակությունը հեղափոխության անկյան տակ
Արթուր Մկրտչյան - «Ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն հասարակության» հայեցակարգը որպես հայ հասարակական կյանքի ախտորոշման սոցիոլոգիական մոդել
Համազասպ Դանիելյան - Կուսակցական համակարգի կայացումը Հայաստանում. կրկին փորձե՞նք
16:30-17:50 / Աքյան սրահ
Կլոր սեղան 3. Փոփոխվող խորհրդայինը․ պատմություն, փիլիսոփայություն, արվեստ
Մոդերատոր` Սիրանուշ Դվոյան
Ռուզաննա Գրիգորյան - Մի թռուցիկի հետքերով. Սարգիս Կասյանի չավարտվող դատավարությունը
Աշոտ Գրիգորյան - Միսակ Խոստիկյանը հայ փիլիսոփայության խորհրդահայ պատմագրության կայացման ճանապարհին. Դավիթ Անհաղթի խնդիրը
Իրինա Շախնազարյան - «Հայկական ոճի» նոր հանգրվանը․ խորհրդահայ արվեստի սկզբնավորումը
Նարէ Սահակյան - Կոնցեպտուալ արվեստի առաջին դրսևորումները նորանկախ Հայաստանում․ հետխորհրդայինի սկիզբը
Հունիս 23
10:00-11:20 / Մանուկյան սրահ
Պլենար նիստ. Առանցքային զեկուցումներ
Մանվել Սարգսյան - Հայաստանի հասարակական-քաղաքական իրավիճակի դինամիկան
Ռոնալդ Գրիգոր Սյունի – Պատմության հինգ հակափաստարկները. հիշելով (և սովորելով) Հայաստանի առաջին հանրապետությունը 100 տարի անց
11:20-12:00 Սուրճի դադար
12:00-14:20 / Մանուկյան սրահ
Կլոր սեղան 4. Կրթություն և գիտություն
Մոդերատոր` Սիրանուշ Դվոյան
Հովհաննես Հովհաննիսյան, Արևիկ Անափիոսյան - Կրթական համակարգի բարեփոխում. հայացք դրսից և ներսից
Սերոբ Խաչատրյան - Հայաստանի հանրակրթական բարեփոխումների կոնցեպտուալ վերլուծություն
Ատոմ Մխիթարյան - Բարձրագույն կրթության երրորդ աստիճանում ուսումնառության արդյունավետության բարձրացման և որակի ապահովման մասին
Սուրեն Ոսկանյան - Տեղեկատվական տեխնոլոգիաները որպես գիտություն, տեխնոլոգիա և բիզնես: Կառավարության և միավորումների դերը ՀՀ-ում ՏՏ ոլորտի զարգացման գործում
Արա Սանճեան- Պատմութիւնն ընկալելու եւ ներկայացնելու մարտահրաւէրներ. ուսումնասիրութիւն ու դասաւանդում. հայեացք դուրսէն ու… քիչ մըն ալ ներսէն
Սոնա Բալասանյան - Ուսուցիչը` կին. ներառված անձնական և հակադրված մասնագիտական կենսագրություններ
12:00-14:20 / Աքյան սրահ
Կլոր սեղան 5. Հասարակության տնտեսական և սոցիալական կառուցվածքը
Մոդերատոր՝ Ստեփան Դանիելյան
Հրանտ Միքայելյան – Հայկական «թավշյա հեղափոխության» տնտեսությունը
Յուլիա Անտոնյան - «Օլիգարխների» վե՞րջը: Մինչ- ու հետ-հեղափոխական իրողություններն ու Հայաստանի տնտեսական և քաղաքական վերնախավը
Արմեն Ղազարյան - Արխայիկան Հայաստանի քաղաքական համակարգում
Յուլիանա Մելքումյան - Ժամանակակից հայաստանյան հասարակության միջին խավի դինամիկան
Հարություն Վերմիշյան - Գյուղականության ճգնաժամը հետխորհրդային Հայստանում. գյուղաբնակների կենսափորձի սեմիոտիկ վերլուծություն
Հասմիկ Գևորգյան - Փոփոխվող հասարակությունների ուսումնասիությունը բանավոր պատմության մոտեցման միջոցով
14:20- 15:30 Ճաշի ընդմիջում
15:30-17:50 / Մանուկյան սրահ
Կլոր սեղան 6. Դիսկուրսներ
Մոդերատոր` Ստեփան Դանիելյան
Նաիրա Մկրտչյան - Տեղային փորձառության և արևմտյան տրամասային պրակտիկաների միջև. որոշ հետազոտական ռազմավարությունների շուրջ
Օլգա Մոլյարենկո - Պետական տեսադաշտի կոնցեպտուալ և մեթոդաբանական սահմանափակումները
Վարդան Ջալոյան - Քաղաքական հաղորդակցման և ԶԼՄ-ների դիսկուրսների քննադատական վերլուծությունը
Մարիա Զասլավսկայա - Հայաստանում ժամանակակից հասարակական բողոքի ակցիաների քաղաքական քննախոսության հարացուցային հիմքերը․ համեմատական դիսկուրս-վերլուծություն
Նիկոլայ Ֆոմին, Իվան Սիլաև - Հայկական ազգայնականության երկու դեմքը. տարաձայնությունները և համաձայնությունները Սասնա ծռերի մասին խոսույթներում
Աղասի Թադևոսյան - Անհավասարության դիսկուրսը և աղքատության հաղթահարման հիմնախնդիրը Հայաստանում
Հունիս 24
11:00-14:00 Երևան սրահ, Իբիս հյուրանոց (Հյուսիսային պող. 5/1)
Եզրափակիչ նիստ
Մոդերատորների ամփոփումները
Աշոտ Ոսկանյան, Խաչիկ Թէօլէօլեան, Սիրանուշ Դվոյան, Ստեփան Դանիելյան
Ընդհանուր ամփոփում
Ռազմիկ Փանոսեան - Գիտաժողովի հիման վրա կատարվող գործնական և հետազոտական քայլերի մասին
Կարծիքների փոխանակում
Զեկուցումների ամփոփումներն այստեղ
Հումանիտար հետազոտությունների հայկական կենտրոնը, նախաձեռնելով Հայաստան 2018. իրողություններ և հեռանկարներ միջազգային գիտաժողովը, ելնում էր այն համոզմունքից, որ հայաստանյան հասարակության նկարագրության համար օգտագործվող պաշտոնական դիսկուրսները մեծամասամբ իմիտացիոն բնույթ ունեն և ավելի խճողում, քան բացահատում են երկրում տեղի ունեցող գործընթացների իրական պատկերը։ Նպատակ էր դրված կոնսոլիդացնելով գոյություն ունեցող առանձին իրատեսական՝ քննադատական մոտեցումները, ի բաց դնել արդի հայ հասարակության հիմքում ընկած ոչ պաշտոնական քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական մեխանիզմները և, հենվելով ստացված իրական պատկերի վրա, փնտրել դրանց կերպափոխման ճանապարհները։
Ապրիլ-մայիսյան համաժողովրդական շարժումը շատ բան փոխեց հայաստանյան հասարկության կյանքում։ Սոցիալական փակ համակարգը սկսեց բացվել: Ուստի, իմիտացիոն դիսկուրսների և դրանց հետևում թաքնված իմիտացիոն կառույցների բացահայտման տեսական խնդիրը սկսեց լուծվել գործնական մակարդակով։
Փոխված իրադրության պայմաններում անհրաժեշտություն առաջացավ վերանայել և ճշգրտել գիտաժողովի օրակարգը: Հիմնական հարցադրումը չվերացավ, բայց կերպափոխվեց՝ խոսքն արդեն Հայաստանում վերջին տարիներին գոյություն ունեցած անբնական (և անբանական) համակարգի գիտական նկարագրության և բնորոշման մասին էր։ Սրան գումարվեց ևս երկու կարևոր հարց` ի՞նչ է տեղի ունեցել Հայաստանում և ո՞րն է ապագայի այն տեսլականը, որի իրականացմանը պետք է միտված լինեն հայկական հասարակության անելիքները։
Նկատի ունենալով ձևավորված իրողությունների վերաբերյալ ռեֆլեքսիայի հրատապությունը, որոշվեց չհետաձգել միջոցառումը, որը տեղի ունեցավ նախօրոք որոշված ժամկետներում՝ հունիսի 22-24-ին։Եռօրյա գիտաժողովը և հաջորդած քննարկումները ուղենշեցին անելիքներ գիտական և գործնական մակարդակներում, որոնք Կենտրոնը կներառի իր հետագա աշխատանքներում:
Արձագանքներ գիտաժողովին`
Շողակաթ հեռուստաընկերություն
Հետք
Նոր Յառաջ, արտատպվել է` Ազդակ օրաթերթ, Հայրենիք շաբաթաթերթ
Գիտաժողովը լուսանկարներով